CHAOPHOMAHAYAKSAMPANTON WAT SRILOM LAMPANG: BACKGROUNDAND DEVELOPMENT OF BELIEF TO RITUAL AND EXISTENCE

Abstract

This research aims to study the geographical background of Chaophomahayaksamphanton (The Great Guardian Spirit of the Three Thousand Giants), Wat Sri Lom, Mueang Lampang District, Lampang Province, analyze beliefs through symbols appearing in the ceremony of offering to Chaophomahayaksamphan ton, and analyze factors of the existence of the ceremony based on the role of the ceremony of offering to Chao phomahayakyamphanton and the social context. The research was conducted using folklore methods, both written and oral data, through fieldwork. Then, the data were synthesized and analyzed according to the research objectives. The results of the study were presented in a descriptive analysis. The research findings reveal that Chaophomahayaksamphanton (The Great Guardian Spirit of the Three Thousand Giants) refers to a manifestation of Thaowessuwan enshrined at Wat Si Lom in Mueang District, Lampang Province, according to the legend surrounding the founding of Khelang Nakhon (Lampang City) and Kukkut Nakhon. Ancient documents from Lampang, as well as oral traditions of Lampang residents, illustrate the connections between Chaophomahayak samphanton and various significant events in different locations within Lampang. These connections underpin the sacred status of Wat Si Lom and the enduring reverence that the people of Lampang hold for Chaophomahayak samphanton. The beliefs embedded in the rituals dedicated to Chao Pho Maha Yak Sam Phan Ton are expressed through five symbolic dimensions: beliefs concerning the ritual practitioners, beliefs about the sacred space where the rituals take place, beliefs regarding the timing of the rituals, beliefs related to ritual offerings, and symbolic behaviors performed during the rituals. The persistence of the Chaophomahayak samphanton ritual tradition can be attributed to six core functions of these rituals: providing solace and spiritual strength to devotees, fostering communal love and unity, showcasing the identity and self-expression of the community, promoting knowledge and understanding of the ritual texts and principles for moral living, regulating community members’ behaviors, and enhancing the local economy through cultural capital. In addition, ten contextual factors reinforce the sustainability of the Chaophomahayak samphanton’s offering rituals. These include: the uninterrupted transmission of beliefs about Chaophomahayak samphanton from ancestors, the community’s desire to overcome personal and collective challenges, the perception of Chaopho-mahayaksamphanton as a living legend within the community, the annual development and regularity of the rituals, the pride the community of Si Lom and Lampang residents take in the rituals, the role of the rituals in improving the quality of life for community members, the promotion and dissemination of stories about Chaopho-mahayak samphanton through various media, constraints regarding the number of sacred spaces for votive offerings, government policies aimed at promoting domestic tourism, and the constructed sacredness of the rituals themselves. These factors collectively support the enduring significance of the rituals amid changing sociocultural and historical circumstances.

การวิจัยเรื่องนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาภูมิประวัติของเจ้าพ่อมหายักษ์สามพันตน วัดศรีล้อม อำเภอเมืองลำปาง จังหวัดลำปาง วิเคราะห์ความเชื่อผ่านสัญลักษณ์ที่ปรากฏในพิธีกรรมเลี้ยงเจ้าพ่อมหายักษ์สามพันตน และวิเคราะห์ปัจจัยการดำรงอยู่ของพิธีกรรมเลี้ยงเจ้าพ่อมหายักษ์สามพันตน ตามบทบาทของพิธีกรรมเลี้ยงเจ้าพ่อมหายักษ์สามพันตนและบริบททางสังคม โดยดำเนินการวิจัยด้วยวิธีการทางคติชนวิทยา ทั้งการศึกษาจากข้อมูลลายลักษณ์และข้อมูลมุขปาฐะ ด้วยการปฏิบัติงานภาคสนาม จากนั้นนำข้อมูลมาสังเคราะห์และวิเคราะห์ตามวัตถุประสงค์ การวิจัย แล้วนำเสนอผลการศึกษาด้วยการพรรณนาวิเคราะห์ ผลการวิจัยพบว่า เจ้าพ่อมหายักษ์สามพันตน เป็นนามของท้าวเวสสุวัณที่ประดิษฐานอยู่ ณ วัดศรีล้อม อำเภอเมืองลำปาง จังหวัดลำปาง ตามตำนานการสร้างเมืองเขลางค์นคร กุกกุฏนคร (เมืองลำปาง) เอกสารโบราณเมืองลำปาง ตลอดทั้งคำบอกเล่าของชาวลำปาง ได้แสดงให้เห็นถึงความเกี่ยวข้องเชื่อมโยงระหว่างเจ้าพ่อมหายักษ์สามพันตนกับเหตุการณ์ต่าง ๆ ในพื้นที่ หลายแห่งของเมืองลำปาง อันเป็นที่มาของพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์ในวัดศรีล้อม และความเลื่อมใสศรัทธาที่ชาวลำปางมีต่อเจ้าพ่อมหายักษ์สามพันตน ส่วนความเชื่อที่แฝงอยู่ในพิธีกรรมเลี้ยงเจ้าพ่อมหายักษ์สามพันตนนั้น ปรากฏผ่านสัญลักษณ์ใน 5 ลักษณะ คือ ความเชื่อเกี่ยวกับผู้ประกอบพิธีกรรม ความเชื่อเกี่ยวกับสถานที่ประกอบพิธีกรรม ความเชื่อเกี่ยวกับวันเวลาในการประกอบพิธีกรรม ความเชื่อเกี่ยวกับเครื่องประกอบพิธีกรรม และพฤติกรรมสัญลักษณ์ในพิธีกรรม สำหรับปัจจัยที่ทำให้พิธีกรรมเลี้ยงเจ้าพ่อมหายักษ์สามพันตนยังคงดำรงอยู่ได้จนถึงปัจจุบัน เกิดจากบทบาทของพิธีกรรมเลี้ยงเจ้าพ่อมหายักษ์สามพันตน ซึ่งเป็นปัจจัยหลัก 6 ประการ คือ สร้างขวัญและกำลังใจแก่ผู้ที่มีความเลื่อมใสศรัทธาเจ้าพ่อมหายักษ์สามพันตน เสริมสร้างความรัก ความสามัคคีระหว่างคนในชุมชน แสดงอัตลักษณ์หรือความเป็นตัวตนของกลุ่มชน เสริมสร้างความรู้ ความเข้าใจในตัวบทพิธีกรรมและสัจจะในการดำเนินชีวิต ควบคุมพฤติกรรมความประพฤติของคนในชุมชน และเสริมสร้างเศรษฐกิจชุมชนด้วยทุนทางวัฒนธรรม กับทั้งปัจจัยเสริม ซึ่งเป็นบริบทของพิธีกรรมเลี้ยงเจ้าพ่อมหายักษ์สามพันตน 10 ประการ คือ การสืบทอดความเชื่อเกี่ยวกับเจ้าพ่อมหายักษ์สามพันตนจากบรรพบุรุษมาอย่างต่อเนื่อง ความต้องการที่จะรอดพ้นจากปัญหาต่าง ๆ ที่ประสบ เจ้าพ่อมหายักษ์สามพันตนเป็นเสมือนตำนานของชุมชนที่เชื่อว่าเป็นจริง การจัดพิธีกรรมมีการพัฒนาและเป็นไปอย่างต่อเนื่องเป็นประจำทุกปี พิธีกรรมเลี้ยงเจ้าพ่อมหายักษ์สามพันตนเป็นความภาคภูมิใจของชาวชุมชนศรีล้อมและชาวลำปางโดยทั่วไป การจัดพิธีกรรมเลี้ยงเจ้าพ่อมหายักษ์สามพันตนเป็นส่วนหนึ่งในการพัฒนาชีวิตความเป็นอยู่ของคนในชุมชน การประชาสัมพันธ์และเผยแพร่เรื่องราวเกี่ยวกับเจ้าพ่อมหายักษ์สามพันตนผ่านสื่อต่าง ๆ ข้อจำกัดเกี่ยวกับจำนวนสถานที่สำหรับการบนบาน สิ่งศักดิ์สิทธิ์ นโยบายของรัฐในการส่งเสริมการท่องเที่ยวภายในประเทศ และการประกอบสร้างความศักดิ์สิทธิ์แห่งพิธีกรรม ซึ่งปัจจัยดังกล่าว ล้วนเกื้อหนุนให้พิธีกรรมยังคงอยู่อย่างมั่นคงท่ามกลางสภาวการณ์ที่แปรเปลี่ยนไปจากอดีต